1- مقدمه

حمل و نقل در کشور ما خصوصاً پس از انقلاب رشد بيشتري يافته است و در نقاط گوناگون کشور توسعه يافته است.
حمل و نقل يکي از نيازهاي اوليه جوامع براي توسعه مي­باشد و به عبارتي شايد هيچ نوع كالا و خدماتي بدون حمل و نقل در اختيار مشتري قرار نمي‌گيرد و هر نوع فعاليت اقتصادي وابسته به آن است. کشور ما نيز در جهت گسترش عدالت اجتماعي و توسعه كشور، سعي زيادي براي گسترش حمل و نقل در تمام نقاط کشور، خصوصاً مناطق محروم داشته است. حمل و نقل جاده­ اي و حمل ريلي در کشور ما سهم عمده حمل و نقل را بر عهده دارند و حمل و نقل دريايي نيز براي جابجايي کالاها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
حمل و نقل هوايي در كشور ما با توجه به يارانه سوخت در بخش جاده‌اي و همينطور ارائه يارانه در بخش ريلي همواره رقيباني جدي در كنار خود داشته است.

2- وضعيت حمل و نقل هوايي کشور

حمل و نقل هوايي در کشور ما به دلايل مختلفي دچار رکود بوده و در دو دهه گذشته دچار چالش‌ها و مشکلات جدي بوده است. از بزرگترين چالش­هاي اين صنعت در کشور ما، به وجود آمدن تحريم پس از انقلاب براي اين صنعت بوده است که مشکلاتي را در امر تعمير و نگهداري و برنامه­ريزي براي کشور ايجاد نموده است. بخش اعظم از محصولات هوايي دنيا، آمريکايي بوده و تقريباً تمام صنعت حمل و نقل هوايي کشور نيز قبل از انقلاب آمريکايي بوده است. حتي سازندگان اروپايي اين صنعت نيز، تا حد زيادي به کشور آمريكا وابسته هستند. البته گزينه ديگري نيز براي كشور وجود دارد كه استفاده از فناوري شرقي است، مسلماً کشوري مانند روسيه در پي تقويت بخش­هاي صنعت هوايي خود بوده و کشور ما نيز مي­تواند از اين ضعف اقتصادي موجود در صنعت هوافضاي شرق، براي گره زدن منافع خود با اين کشور استفاده نموده و بخشي از ناوگان خود را با برنامه­ريزي هدفمند از اين کشور تأمين نمايد و در كنار تامين ناوگان از اين فرصت براي اشتغال‌زايي و انتقال فناوري استفاده نمايد.

3- شکل بازار در کشور

راهکاري که تاکنون دولت براي حمايت از اين بخش دنبال نموده است. ارائه سوخت يارانه­اي ارزان قيمت، در عوض تعيين و تثبيت قيمت بليت و خدمات هوايي بوده است در بخش­هايي حتي انحصارهايي نيز براي ناوگان دولتي در نظر گرفته شده است. نتيجه چنين رويکردي تبعات مختلفي است که به آن به طور کوتاه اشاره مي­شود. سوخت ارزان قيمت نسبت به بازارهاي جهاني باعث کاهش توجه به مصرف بهينه آن و حتي در مواردي منجر به استفاده از روشهاي کاملاً غيراقتصادي گشته است. تثبيت قيمت بليت در حد کمتر از انتظار ارائه‌دهندگان خدمات، باعث کاهش کيفيت خدمات و حتي کاهش عرضه خدمات شده است؛ ضمن آنکه يارانه­اي مستقيم به بخش­هاي مرفه جامعه را در پي داشته است. در مجموع بازار اين خدمات در کشور بازاري ضعيف و بسته بوده و شاهد کيفيت پايين خدمات و بهره­وري پايين در ارائه هستيم.

4- تقاضاي حمل و نقل هوايي در کشور

بازار حمل و نقل هوايي در کشور به علت­هاي مختلف تقريباً بطور دائم در نوسان بوده است. جنگ ايران و عراق، ناامني در افغانستان، حمله عراق به کويت، محاصره عراق، حمله آمريکا به افغانستان و عراق همواره فضايي متشنج را در اطراف کشور ايجاد نموده است. ضعيف شدن مداوم ناوگان هوايي کشور، تقاضاي مردم را به خطوط هوايي خارجي سوق داده است، بطوريکه سهم بازار خطوط هوايي خارجي به طور مداوم در حال افزايش است. در کل به علت رشد اقتصادي کشور شاهد رشدي نسبي هم در تقاضاي حمل و نقل هوايي در کشور هستيم.